Yüksel Polat
Şanlıurfa Fen Lisesi öğrencisi Hayrünnisa Asrak covid-19'a karşı geliştirdiği boğaz spreyi projesi ile TÜBİTAK Liseler Arası Proje Yarışmasında okulu adına Türkiye finaline katılma hakkı elde etti. Üzerine çalışılan projede Urfa'da ve bölgede sık tüketilen meyan kökü covid-19'un insan üzerindeki etkilerini azaltmak adına umut vaat ediyor.
Tüm dünyayı etkisi altına alan covid-19 virüsüne karşı aşı çalışmaları devam ederken aşı hususunda bir umut ışığı da Urfa'dan doğmaya başladı. Şanlıurfa Fen lisesi öğrencisi Hayrünnisa Asrak, Biyoloji öğretmeni Yasemin Alıcı danışmanlığında geliştirdiği proje ile covid-19 virüsünün etkilerinin azaltılmasına yönelik covid-19 virüsünün hücrelere girerek kendini kopyaladığı mekanizmayı inhibe eden meyan bitkisinin kökünden elde edilen etken maddeden boğaz spreyi geliştirerek Şanlıurfa Fen Lisesi adına girdiği 2204-A Lise Öğrencileri Araştırma Projeleri Yarışmasında onlarca proje arasında Malatya Bölge Finallerinde birinci seçilip Türkiye Finallerine katılma hakkı elde etti.
Meyan kökü bölgede şerbet olarak sıkça kullanılıyor
Meyan kökünden Covid-19 sprey projesi hakkında gazetemize açıklamada bulunan Şanlıurfa Fen Lisesi öğrencisi Hayrünnisa Asrak covid -19 virüsünün tüm dünyayı etkisi altına aldığını aşı ve ilaç çalışmalarının zahmetli bir süreç olduğunu belirterek; İnsanlığın ve ülkemizin başına bela olan bu virüse karşı insanlara yardımcı olmak adına ne yapılabileceğimi düşündüm ve bunu Biyoloji öğretmenimiz Yasemin Alıcı hocam ile paylaştım. Meyan bitkisinin, sekonder metabolit çeşitlerinden bir triterpenoidin olan; GLA (Glisirizik Asit)'in antioksidatif, antiviral ve antienflamatuar etkiye sahip olduğu yapılan çalışmalar ile kanıtlanmış. GLA'in Covid-19 üzerindeki antiviral etkisi, virüsün replikasyonu anlamına gelen viral RNA'dan çevrilen viral proteinlerin sentezinden sorumlu ana proteaz enziminin inhibisyonunu gerçekleştirdiğini gösteren çalışma proje konumuza yön vermiştir. Bundan hareketle meyan (Glycrrhiza glabra) bitkisinin etken maddesi' Glisirizik Asitin' püskürtmeli kurutma yöntemi kullanılarak ekstraksiyonu ve anti-covid 19 etkeni olarak boğaz spreyi yapımında kullanılması amacına yönelik projemize başladık' diyerek meyan kökünün Urfa ve bölgede özellikle Ramazan aylarında şerbet olarak sıkça kullanıldığını dile getirdi.
İmkan sağlanabilirse önemli sonuçlara ulaşabiliriz
Proje hakkında detayları paylaşan Hayrünnisa Asrak ; Çalışmamızda patojen mikroorganizmalar ile çalışmamamız bir dezavantajdır. Ancak Güney Doğu Anadolu Bölgesinin yüksek sıcaklık şartlarında, yoğun sıcaklık stresi yaşadığı şartlarda ürettiği sekonder metabolitlerden GLA'in diğer bölgelerde yetişen MK kalitesinden üstün olması bölgesel bir avantajdır.
MK ekstratlarının doğrudan kullanılarak üretildiği birkaç eşdeğer çalışmadan püskürtmeli kurutma yönteminin tercih edilmesi ile kurutulan materyalin içindeki mikrobiyal yükün ortadan kaldırılmış olması ile farklıdır. MK ekstraktı kullanılarak yapılan ürünlerde sodyum benzoat ve potasyum sorbat gibi koruyucuların kullanılması bir sağlık ürününde olması kendisi ile çelişen uygulamalardandır. Doğal koruyucu maddelerden yararlanmamız da çalışmamızın farkını ortaya koymaktadır' diyerek imkan verilmesi ve Üniversitelerin ilgili alanlarının ortak çalışması ile önemli sonuçlara ulaşabileceklerinin altını çizdi.
Verilen desteklere müteşekkirim.
Proje çalışmaları sırasında en yakın desteği ailesi, danışman öğretmeni Biyoloji öğretmeni Yasemin Alıcı, Harran Üniversitesi Gıda Mühendisliği Öğretim Üyesi Doç. Dr. Mehmet Karaaslan, Dr. Bülent Başyiğit ve Şanlıurfa Fen Lisesi Müdürü Ahmet Aslan'dan gördüğünü belirten Hayrünnisa Asrak; pandemi sürecinin zorluklarının yanı sıra devam eden derslerimiz ile birlikte proje araştırmaları beni biraz yorsa da böylesi bir virüse karşı bir çalışma içerisine girmek bana büyük bir motivasyon sağladı. Bu süreçte bana her türlü desteği veren hocalarıma, aile teşekkür ediyorum' diyerek Türkiye finallerinde Şanlıurfa Fen Lisesini temsil etmekten büyük bir onur duyduğunu dile getirdi.
