Gençliği ve Yükselişi
Zağanos Mehmed Paşa, Osmanlı Devleti'nin önemli devlet adamlarından biri olup, özellikle II. Mehmed'in saltanatı sırasında sadrazamlık yaparak tarihe adını yazdırmıştır. Doğum tarihi tam olarak bilinmese de, Osmanlı'ya devşirme olarak katıldığı ve erken yaşlardan itibaren devlet hizmetinde bulunduğu bilinmektedir. Bazı kaynaklarda Arnavut kökenli olduğu öne sürülse de, bu konuda kesin bir bilgi bulunmamaktadır. Osmanlı sarayında Enderun'da eğitim alan Zağanos Mehmed Paşa, üstün zekâsı ve yetenekleriyle kısa sürede önemli görevlere atanmıştır.
Kariyerinin ilk dönemlerinde Sultan II. Murad'ın oğlu ve veliahtı Şehzade Mehmed'in lalası olarak atanmış, böylece geleceğin padişahı ile yakın ilişkiler kurmuştur. Bu görevi sırasında devlet yönetimi konusunda büyük tecrübeler kazanmış, II. Mehmed’in en güvendiği devlet adamlarından biri haline gelmiştir. 1444 yılında Sultan II. Murad'ın kızı Fatma Sultan ile evlenerek Osmanlı hanedanı ile akrabalık bağı kurmuş ve "Damat" unvanını almıştır. Bu evlilik onun Osmanlı yönetiminde daha da güçlü bir pozisyona yükselmesini sağlamıştır.
İstanbul'un Fethindeki Rolü ve Sadrazamlığı
Zağanos Mehmed Paşa, Osmanlı Devleti'nin en büyük zaferlerinden biri olan İstanbul'un fethinde kritik bir rol oynamıştır. Kuşatma sürecinde surların aşılması ve şehrin alınması için stratejik planlamalarda yer almış, özellikle Osmanlı donanmasının Haliç'e indirilmesi fikrini hayata geçiren isimlerden biri olmuştur. Aynı zamanda, İstanbul'un kuşatılması öncesinde Rumeli Hisarı’nın inşasını yöneten üç paşadan biri olmuş ve hisarın en güneyindeki kuleye onun adı verilmiştir.
Zağanos Mehmed Paşa, İstanbul’un fethinden sonra, padişahın güvenini kazanarak sadrazamlığa atanmıştır. Ancak, 1456 yılında gerçekleşen Belgrad Kuşatması'ndaki başarısızlık ona pahalıya mal olmuş ve vezir-i azamlıktan alınmıştır. Kuşatma sırasında Osmanlı ordusu büyük kayıplar vermiş ve şehir ele geçirilememiştir. Bu durumun sorumlusu olarak görülen Zağanos Mehmed Paşa, Balıkesir'e sürgüne gönderilmiştir. Burada cami, medrese ve hamam gibi yapılar inşa ettirerek bölgenin gelişmesine katkı sağlamıştır.
Son Yılları ve Mirası
Sürgün yıllarının ardından, 1459 yılında tekrar devlet hizmetine çağrıldığı ve Osmanlı donanmasının başına getirildiği söylenmektedir. 1461 yılında Trabzon’un fethine katıldığı, burada Osmanlı ordusuna komutanlık ettiği ve hatta Trabzon’un prensesi Anna ile evlendiği bazı kaynaklarda belirtilmektedir. 1467-1469 yılları arasında Trabzon’da sancak beyliği yaptığı öne sürülmektedir. Ancak, bazı anlatımlara göre 1462 yılında Balıkesir’de vefat ettiği ve burada inşa ettirdiği Zağanos Paşa Camii'nin avlusuna defnedildiği kabul edilmektedir.
Zağanos Mehmed Paşa, Osmanlı Devleti'nde hem askeri hem de siyasi anlamda önemli görevler üstlenmiş, İstanbul'un fethinde ve Osmanlı donanmasının güçlenmesinde büyük katkılar sunmuştur. İnşa ettirdiği vakıflar ve mimari eserler, onun Osmanlı kültür ve yönetim sistemine bıraktığı önemli miraslar arasında yer almaktadır. Osmanlı tarihindeki kritik dönemeçlerde yer alan bu önemli devlet adamı, Osmanlı'nın yükseliş döneminin etkili figürlerinden biri olarak anılmaktadır